Georganiseerde misdaad, ongeorganiseerde overheid

Auteur(s): Hero Prins,

In december sprak ik met Pieter Tops, hoogleraar Bestuurskunde aan de Tilburg University en een van de founding fathers van Publiek Domein. Een hoogleraar met een intrigerend track record. Ik ken zijn veelgebruikte publicatie en methodiek over Bestuursstijlen en ook een vroege publicatie over Frontlijnsturing. Veelal pioniers-publicaties en methodieken die vele jaren later nog steeds intensief worden gebruikt. Blijkbaar heeft Pieter een neus voor onderwerpen die van maatschappelijke betekenis zijn. En dat brengt mij op zijn wetenschappelijke expeditie van de afgelopen jaren: ondermijning door georganiseerde misdaad.

In ons gesprek somde Pieter een aantal indrukwekkende feiten op. Alleen al rond Tilburg werken 2600 fte in de productie en logistiek rondom hennep en ecstasypillen. Een criminele business die zich uitstrekt richting vastgoedondernemingen, sportfaciliteiten, transport en handel.

Tops’ analyse maakt nog meer indruk dan de feiten. De participatieve, ondernemende burger zoals politiek en bestuurlijk Nederland de burger graag ziet, is steeds vaker  onderdeel van een internationaal opererend crimineel netwerk.  De gezamenlijke omzet van deze activiteiten wordt geschat op zo’n 800 miljoen euro per jaar, een bedrag vergelijkbaar met de begroting van de gemeente Tilburg. In veel grote steden is dit niet anders, wat nu leidt tot een omkering van de machtsverhoudingen: criminelen hebben een groter budget dan de organisaties die geacht worden tegen hen op te treden.

Tussenwereld

De criminaliteit is groter geworden, en zeer professioneel.  Ze is een aanjager van maatschappelijke problemen en creëert zelfs alternatieve normen in de samenleving. Er is een tussenvorm ontstaan tussen de harde criminele onderwereld en het alledaagse leven in de bovenwereld. Een tussenvorm die varieert van bewust wegkijken tot het verlenen van hand- en spandiensten om een graantje mee te pikken.Criminele ondernemers kloppen aan bij gemeentelijke balies en wensen gebruik te maken van gemeentelijke diensten. Steeds meer handhavers en toezichthouders stuiten op signalen van deze ondermijnende ontwikkeling. Adequate respons geven op deze signalen wordt een van de grote uitdagingen in het komende decennium.

Deze ontwikkeling roept de vraag op of bestuurlijk Nederland deze tendens voldoende onderkent. En ook hoe hier met voldoende breedte en kracht kan worden ingegrepen? Soms lijkt het een ongelijke strijd: de ongeorganiseerde overheid tegen de georganiseerde misdaad.

De achterkant van Nederland

Samen met journalist Jan Tromp heeft Pieter Tops dit onderwerp uitgediept door zich onder te dompelen in de wereld van achterbuurten, drugsbazen, motorclubs en kampers. Deze maand verschijnt het boek ‘De achterkant van Nederland, hoe boven- en onderwereld verstrengeld raken‘.